Bebeklerin El Gelişim Evreleri

Çocuk öğrenme ve büyüme güdüsüyle doğar.  Çocuğu kişiliğini oluşturan süreçlere yönelten, çevre ile başa çıkmak için verdiği mücadele, onun anlık gereksinmelerinden kaynaklanır. Çocuk uyarıcı bir çevrede ona anlayışla eşlik eden bir yetişkinle yaşadığında, gelişmesinden büyük bir mutluluk duyar. Eğitim süreci aslında bir öz eğitim sürecidir.

Montessori‘ye göre gelişim, yetişkinlerden bağımsızlaşmak için çabalamaktır. Bunun gerçekleşmesi için doğuştan gelen bir potansiyel vardır. Gelişimin hedefi ve doğumdan başlayan eğitimin amacı ve görevi, yetişkinden bağımsızlaşmaktır.

Çocuk her şeyi kendisi yapmak ister ve daha yeni yeni yürümeye başlamış bir çocuğun bile artık çocuk arabasında oturmak istemediğini, bağırdığını ve arabadan inip kendisi itmek istediğini herkes bilir. Bu, çocuk için – gücü yettiği sürece – en büyük zevktir. Zorlanmayı sever ve eğer cesaretlendirici ve şefkatli biçimde ona nasıl yapabileceğini  gösterirsek, bir yenilgiyi çabuk atlatır. Bu nedenle Montessori çocukta çalışma  güdüsünün olabildiğince desteklemesini, çocuğun öğrenebilmesi için  kendisi yapabiliyorsa onun için yapılmaması gerektiğini söyler. Örneğin; kaşıkla yemek, giyinmek ve soyunmak, yıkanmak gibi. Tüm Montessori-Pedagojisi’nin temel ilkesi budur.

Yeni doğan bebeğin davranışları çok sınırlıdır. Bu davranışlar ilkel olmalarına rağmen gelişimin temelini oluştururlar. Bebeklerin doğumdan itibaren bazı refleksler üzerinde egzersiz yapabilme ve kendi hareketlerini düzenleme eğilimleri vardır. Onlar çevreye yanıt verme biçimlerine sahiptirler. Bu yanıtların başında da çevreye uyum gelir. Bebeklik döneminden itibaren uyum, çocuğun yaşamında keşfetme, deneme – yanılma, deneyimlerde bulunma gibi etkin olaylar biçiminde görülür.

Çok çeşitli davranış deneyimleri zekanın gelişmesinin temel ön koşuludur. Zeka, bir çocuğun aktif edimlerle ve davranışlarla kazandığı kendi deneyimleri ile oluşmaktadır büyük ölçüde: Ancak çocuk tüm duyu sistemleri ve bütün vücudu ile çok çeşitli deneyimleri yapabilecek ve aktif davranabilecek durumda ise çevresini “elle tutmak“ anlamında kavrayabilir. Eller çocuğun çevresini keşfettiği, zihnini oluşturacak bilgileri kaydettiği ilk araçlardır. Bu nedenle çocuğa refakat edenlerin bu konudaki gözlemleri çok önemlidir. Ancak bu gözlemleri yapanların çocukta el gelişiminin evrelerini bilmeleri önemlidir.  İlk 6 ayda bebeklerin el gelişim özellikleri aşağıda görülmektedir.

Birinci ayda var olan tutma refleksi etkindir. Genellikle yumruk sıkma, ellerin koordinasyonsuz biçimde açılması. Zaman içinde eller daha çok rastlantı sonucu ağza gelir, bebek bunları emer.

İkinci ayda eller gevşek biçimde yumruk yapılır, bebek elinin tümünü ağzına sokabilir, dokunulduğunda el açılır, bebek, kendisine verilen çıngırağı tutabilir. İstem dışı bırakmaz.

Üçüncü ayda eller genellikle açıktır. Artık bütün el değil, baş parmak ya da tek tek parmaklar ağza sokulabilir, dokunulduğunda eller açılır. Bebek, kendisine uzatılan oyuncakları henüz koordinasyonsuz biçimde tutar; hareket ettirir ve istemeden yine bırakır. Eller, rastlantı sonucu dokunduklarında battaniyeyi ya da giysileri ve nesneleri çekiştirir, parmak oyunları başlar.

Dördüncü ayda bebek nesneleri ağzına sokarak, görsel yönlendirmeyle oyuncakların tutulması başlar. Eller görüş alanına girer, vücudun orta çizgisinde önce istem dışı sonra isteyerek ellerin ilk kez bir araya getirilmesi ve ellerle oynama giderek artar. Buna el-el-koordinasyonu deriz. Bebek çıngırakla sesler çıkartır, oyuncakların elinden alınmasına direnir.

Beşinci ayda nesnelerin giderek artan biçimde aktif ve hedefe yönelik olarak kavranılması başlar. El yüzeyi nesnenin üzerine konulur, baş parmak ve diğer parmaklar sonra bunu sarar. Buna maymun tutuşu denir. İkinci el nesneye uzatılır. Bebek nesnelere iki elle dokunur, ulaşamayacağı nesneleri de tutmaya çalışır. Kendi başına kurabiye yiyebilir.

Altıncı ayda bebek, oyuncağı vücut orta çizgisi üzerinden bir elinden diğerine alarak, bir el nesneyi tuttuğunda diğer el bırakabilir. Daha küçük nesneleri de bilinçli biçimde baş parmak, işaret ve orta parmakla tutar (yassı pense tutuşunun başlangıcı). Oyuncağının elinden alınmasına yoğun biçimde karşı koyabilir, hoşlandığı ve hoşlanmadığı dokunma izlenimlerini ayırt edebilirsiniz.

Emel Çakıroğlu Wilbrandt, Montessori Eğitimcisi

İlk Yayın Tarihi: 13 Nisan 2014 @ 11:59