Konuşma Gelişimi ve Gecikmesi Hakkında Bilmeniz Gerekenler 

Bebekler doğdukları andan itibaren dili ve konuşmayı öğrenmeye programlanmışlardır. Fiziksel, zihinsel, sosyal ve duygusal açıdan sağlıklı olan tüm çocukların konuşmayı zamanında öğrenmesi beklenir. Ancak bazı çocuklarda konuşma gecikmesi görülebilir.

Konuşma gecikmesi, belirli bir yaşa geldiği halde çocuğun konuşmaya başlamaması yada yaşıtlarına göre konuşmasının geride kalmasıdır. Konuşamayan çocuğun öncelikle işitme ile ilgili bir sorunu olup olmadığı araştırılmalıdır. İşitme sorunu olan çocuklarda dil gelişimi ve konuşma gecikir. Sesleri bozuk ifade ederler. Konuşması geciken bir çocuğun duyma sorunu yoksa, başka nedenleri araştırmak gerekir. Zeka geriliği, gelişimsel gecikme, dikkat dağınıklığı ya da öğrenme güçlüğü olan çocuklarda özellikle konuşma gecikmesi görülür.

Dil ve konuşma gelişiminin geri olup olmadığı, yaşıtlarının dil ve konuşma gelişimi ile karşılaştırıldığında kolayca fark edilir. Ancak konuşamayan bir çocuğun mutlaka bir doktor, eğitim odyoloğu, psikolog ya da gelişim uzmanı tarafından görülmesi gereklidir. Konuşma gelişiminin aşamaları her çocukta aşağıdaki sırayı izler.

İşitme ve Anlama

0-3 AY

• Ani ve yüksek seslerden irkilir.
• Kendisiyle konuşulmasından hoşlanır.
• Annesinin sesini tanır, ağladığında konuşma sesi duyunca sakinleşir.
• Konuşulduğu zaman emmeyi durdurur.

4-6 AY

• Sesin geldiği yöne bakar.
• Sesinizin tonuna göre hareketlenir.
• Oyuncakların çıkardığı sesleri fark eder.
• Müzik sesine dikkat eder.

7-12 AY

• Cee-ee gibi oyunlardan hoşlanır.
• Sesin geldiği yöne bakar ve döner.
• Onunla konuşulduğu zaman dinler.
• “Bardak, mama, su” gibi sık kullanılan kelimeleri tanır.
• “ver, al, at” gibi basit istekleri yerine getirir.

1-2 YAŞ

• Sorulduğu zaman birkaç tane vücut parçasını gösterebilir. (göz, ağız, burun gibi)
• “topu at” “bebeği öp” gibi basit istekleri anlar.
• Şarkı, tekerleme ve kısa öyküleri dinler.
• İsmi söylenen oyuncağı ya da hayvanı tanır.

2-3 YAŞ

• “Hangi top küçük hangi bardak sıcak” gibi kavramları tanır.
• İki aşamalı istekleri yerine getirir. “Topu al ve sepete at” gibi…
• İsmi söylenen eşya, hayvan, nesneyi gösterir.

3-4 YAŞ

• “Bunu masaya koy” gibi yer bildiren emirleri yerine getirir.
• Bir öykü veya masalı sonuna kadar dinler.

4-5 YAŞ

• Bir öykü veya masalı sonuna kadar dinler.
• Evde ve okulda konuşulan konuları anlar.
• İki- üç aşamalı istekleri yerine getirir. “Odana git, kırmızı kazağını dolaptan al buraya getir” gibi…

Konuşma

0-3 AY

• Memnun olduğunu gösteren sesler çıkarır.
• Farklı ihtiyaçları için ağlar.
• Sizi gördüğü zaman gülümser.

4-6 Ay

• Agulama sesi çıkarır.
• Farklı sesler mırıldanır, p, b ve m gibi…
• Memnun ve memnun olmadığını ifade eden sesler çıkarır.

7-12 AY

• “Bababa, bibib, dedede” gibi sesleri birleştirerek hece taklitleri yapar.
• Öpücük ya da öksürük gibi konuşma seslerini taklit eder.
• Mama, bay-bay gibi basit sözcükleri kullanır.

1-2 YAŞ

• Beş ya da on arası sözlük kullanır.
• İki kelimeyi birleştirerek cümle kurar. “mama ver”, “su bitti”, “anne gel” gibi.
• Soru sorarken iki kelimeyi birleştirir. “miyav nerde” “gitti mi?” “bu ne” gibi.

2-3 YAŞ

• İki ya da üç kelimelik cümleler kullanarak konuşur ve soru sorar.
• Konuşmasının çoğu anlaşılır.
• İlgisini çeken şeylerin isimlerini sorar.
• Resimden gösterilen eşya, hayvan adını söyler.

3-4 YAŞ

• “Kim, ne, nerede, neden” gibi sorular sorar.
• Oyunları ya da yaptığı etkinlikleri bir başkasına anlatır.
• Dört veya daha fazla kelimelik cümleler kurar.
• Şarkı, tekerleme söyler.
• Resimde gördüklerini anlatır.

4-5 YAŞ

• Herkes tarafından anlaşılır şekilde konuşur.
• Ayrıntılı cümleler kullanarak konuşur.
• Bir konu hakkında öyküler anlatır.
• Birkaç ses dışında (I,S,R,Z,Ç ) seslerin çoğunu doğru söyler.
• Dilbilgisi kurallarına uygun konuşur.

Konuşma gecikmesi yaratan diğer nedenler şunlardır;

• Sık tekrarlanan orta kulak iltihapları
• Çocuğun genelde gelişiminde gecikme
• Zeka Geriliği
• Otizm veya yaygın gelişimsel bozukluk
• Serebral Palsi (beyin hasarının sebep olduğu hareket bozukluğu)

Ayrıca

• Televizyonun uzun süreli izlenmesi
• Çocuğun televizyonu bir yetişkinin desteği olmadan tek başına izlemesi
• Çocukla oyun oynama ve iletişim için yetersiz zaman ayrılmasıyla oluşan uyarıcı eksikliği

Durumlarında da konuşma gecikmesi oluşabilir. Konuşma gecikmesine neden olan bir diğer unsur ise “işitsel işleme bozukluğu” adıyla tanımlanan bir durumdur. Çoğu uzman tarafından bilinmemektedir. Ancak tanı ve tedavisi erken dönemde başlandığında, çocuğun dil ve konuşma gelişiminin normale dönebileceği bir bozukluktur.

Bu makale Birgün Bayoğlu tarafından yazılan “Gelişim Destek Planı, Anne Baba Rehberi” kitabından derlenmiştir.

İlk Yayın Tarihi: 12 Nisan 2015 @ 20:47