Ceninin Büyüme ve Gelişme Evreleri (1 ve 2. Hafta) Yazar: Prof. Dr. Serpil Bozkurt -
Tahmini Okuma Süresi: 1 Dakika 47 Saniye Bir kez gebelik tanısı kesinleştikten sonra, anne ve baba adaylarının zihninde sorular dolaşmaya başlar. Bebeğimiz neye benzeyecek? Şu anda neye benziyor? Ne büyüklükte? Kız mı erkek mi; şimdiden belli midir? 15 gün sonra neye benzeyecek? Karnım ne zaman belli olacak? Ceninin büyüme ve gelişme evresi nasıl olur?
Bebeğin anne karnında geliştiğini, haftadan haftaya nasıl değiştiğini bilmek, hem yanıtların alınmasına, hem de gereksiz endişelerin giderilmesine yardımcı olacaktır. Ayrıca, anne adayı, kendi vücudundaki değişimlere daha iyi anlam verebilecektir.
Hafta hafta bebeğin gelişimini anlatmadan önce, biz doğum hekimlerinin gebelik haftası veya ayından ne anladığımızı belirtmem gerek. Çünkü bu konuda dil birliği sağlayamadığımızdan, bazen gebelerle anlaşmazlığa düşebiliriz.
Gebeler için gebelik, 9 ay 10 gün, başlama tarihi ise, gebe kaldığını tahmin ettiği cinsel ilişkinin tarihidir.
Bizim için ise, gebelik süresi 40 hafta veya 280 gündür, ya da her biri 28 günden oluşan 10 ay olarak kabul ederiz. Gebeliğin başlangıcı olarak da en son âdet tarihinin 1. gününü alırız. Yani, bu durumda, son âdet dönemi gebeliğin birinci haftası olur. Son âdetin 1. günü, gebeliği oluşturacak yumurtanın büyümeye başladığı tarihtir. Her kadının âdet siklusunun süresi (21-35 gün) ve yumurtlama günü (10. günle 20. gün arası) değişik olduğundan, hatta aynı kadında bile aydan aya değişebildiğinden, böylece bir standardizasyon da sağlamış oluruz. Şimdi bu bilgiler ışığında, hafta hafta gerçekleşen gelişimleri izleyelim:
Cenin Gelişiminde 1. ve 2. hafta:
Âdet kanaması sürmekteyken, vücut “folikül uyarıcı hormon” salgılamaya başlar ve yumurtalıkta, yumurta gelişmesini uyarır. Yumurta, folikül denilen küçük bir boşluk içinde olgunlaşır. 2. haftanın sonuna doğru, vücut bu kez “luteinizan hormon” salgılar ve bu etkiyle yumurtalığın duvarına yaslanan folikül yırtılır ve yumurta karın boşluğuna atılır (Resim 1). Yumurtlama gerçekleşmiştir. Tüp, fimbria adı verilen parmağa benzer uzantılarıyla yumurtayı yakalar ve içine alır. Yumurtlama sırasında, hemen öncesinde veya hemen sonrasında ilişki olmuşsa, bu sırada boşalan milyonlarca sperm hücresinden vajina ve uterusu aktif hareketlerle aşıp gelebilen sperm hücreleri, tüpün içinde beklemekte olacaktır (spermin ömrü 48 saattir). Burada tek bir sperm hücresi ile döllenme gerçekleşir ve döllenmiş yumurta, doğrudan rahim boşluğu ile bağlantısı olan tüpün içinde, bölüne bölüne hücre sayısı çoğalarak, rahme doğru ilerler ve rahim iç duvarında yuvalanır (Resim 1). Döllenme gerçekleşemez ve gebelik oluşmazsa, boş yumurta ve rahim iç duvarı bir sonraki âdet kanaması ile birlikte dökülerek dışarı atılır.
Dönelim döllenmiş yumurtaya: Yumurta hücresi ile sperm hücresi birleşerek tek bir hücre oluşturmuşlardır. Artık, zigot adını alan bu tek hücrenin, normal bir insan gibi 46 kromozomu vardır. 23 kromozomlu sperm hücresi ile 23 kromozomlu yumurta hücresinin genetik materyallerinin birleşmesiyle oluşmuştur.
Bebeğin cinsiyeti dahi bu sırada belirlenmiştir. 46 kromozomun ikisi cinsiyet kromozomlarıdır, biri anneden, diğeri babadan gelmiştir. Kadınlardaki cinsiyet kromozomları iki tane X kromozomudur (XX). Erkeklerde ise bir X, bir de Y kromozomu vardır (XY). Bebek, anneden her hâlükârda X kromozomu alacaktır, çünkü yumurtadaki 23 kromozomdan biri olan cinsiyet kromozomu, daima X’tir. Sperm hücrelerine gelince, bunlar babanın genetik materyalinin yarısını taşıdığından; ya X, ya da Y kromozomu içermektedir. Bu durumda, babadan gelen X kromozomlu sperm, yumurtayı döllediği takdirde, bebek kız (XX) olur; döllenme Y kromozomlu spermle gerçekleştiğinde ise, bebek erkek (XY) olur. Yani, bebeğin cinsiyetinde belirleyici olan babadır (Resim 2).
İlk Yayın Tarihi: 7 Temmuz 2013 @ 21:23
Bir kez gebelik tanısı kesinleştikten sonra, anne ve baba adaylarının zihninde sorular dolaşmaya başlar. Bebeğimiz neye benzeyecek? Şu anda neye benziyor? Ne büyüklükte? Kız mı erkek mi; şimdiden belli midir? 15 gün sonra neye benzeyecek? Karnım ne zaman belli olacak? Ceninin büyüme ve gelişme evresi nasıl olur?
Bebeğin anne karnında geliştiğini, haftadan haftaya nasıl değiştiğini bilmek, hem yanıtların alınmasına, hem de gereksiz endişelerin giderilmesine yardımcı olacaktır. Ayrıca, anne adayı, kendi vücudundaki değişimlere daha iyi anlam verebilecektir.
Hafta hafta bebeğin gelişimini anlatmadan önce, biz doğum hekimlerinin gebelik haftası veya ayından ne anladığımızı belirtmem gerek. Çünkü bu konuda dil birliği sağlayamadığımızdan, bazen gebelerle anlaşmazlığa düşebiliriz.
Gebeler için gebelik, 9 ay 10 gün, başlama tarihi ise, gebe kaldığını tahmin ettiği cinsel ilişkinin tarihidir.
Bizim için ise, gebelik süresi 40 hafta veya 280 gündür, ya da her biri 28 günden oluşan 10 ay olarak kabul ederiz. Gebeliğin başlangıcı olarak da en son âdet tarihinin 1. gününü alırız. Yani, bu durumda, son âdet dönemi gebeliğin birinci haftası olur. Son âdetin 1. günü, gebeliği oluşturacak yumurtanın büyümeye başladığı tarihtir. Her kadının âdet siklusunun süresi (21-35 gün) ve yumurtlama günü (10. günle 20. gün arası) değişik olduğundan, hatta aynı kadında bile aydan aya değişebildiğinden, böylece bir standardizasyon da sağlamış oluruz. Şimdi bu bilgiler ışığında, hafta hafta gerçekleşen gelişimleri izleyelim:
Cenin Gelişiminde 1. ve 2. hafta:
Âdet kanaması sürmekteyken, vücut “folikül uyarıcı hormon” salgılamaya başlar ve yumurtalıkta, yumurta gelişmesini uyarır. Yumurta, folikül denilen küçük bir boşluk içinde olgunlaşır. 2. haftanın sonuna doğru, vücut bu kez “luteinizan hormon” salgılar ve bu etkiyle yumurtalığın duvarına yaslanan folikül yırtılır ve yumurta karın boşluğuna atılır (Resim 1). Yumurtlama gerçekleşmiştir. Tüp, fimbria adı verilen parmağa benzer uzantılarıyla yumurtayı yakalar ve içine alır. Yumurtlama sırasında, hemen öncesinde veya hemen sonrasında ilişki olmuşsa, bu sırada boşalan milyonlarca sperm hücresinden vajina ve uterusu aktif hareketlerle aşıp gelebilen sperm hücreleri, tüpün içinde beklemekte olacaktır (spermin ömrü 48 saattir). Burada tek bir sperm hücresi ile döllenme gerçekleşir ve döllenmiş yumurta, doğrudan rahim boşluğu ile bağlantısı olan tüpün içinde, bölüne bölüne hücre sayısı çoğalarak, rahme doğru ilerler ve rahim iç duvarında yuvalanır (Resim 1). Döllenme gerçekleşemez ve gebelik oluşmazsa, boş yumurta ve rahim iç duvarı bir sonraki âdet kanaması ile birlikte dökülerek dışarı atılır.
Dönelim döllenmiş yumurtaya: Yumurta hücresi ile sperm hücresi birleşerek tek bir hücre oluşturmuşlardır. Artık, zigot adını alan bu tek hücrenin, normal bir insan gibi 46 kromozomu vardır. 23 kromozomlu sperm hücresi ile 23 kromozomlu yumurta hücresinin genetik materyallerinin birleşmesiyle oluşmuştur.
Bebeğin cinsiyeti dahi bu sırada belirlenmiştir. 46 kromozomun ikisi cinsiyet kromozomlarıdır, biri anneden, diğeri babadan gelmiştir. Kadınlardaki cinsiyet kromozomları iki tane X kromozomudur (XX). Erkeklerde ise bir X, bir de Y kromozomu vardır (XY). Bebek, anneden her hâlükârda X kromozomu alacaktır, çünkü yumurtadaki 23 kromozomdan biri olan cinsiyet kromozomu, daima X’tir. Sperm hücrelerine gelince, bunlar babanın genetik materyalinin yarısını taşıdığından; ya X, ya da Y kromozomu içermektedir. Bu durumda, babadan gelen X kromozomlu sperm, yumurtayı döllediği takdirde, bebek kız (XX) olur; döllenme Y kromozomlu spermle gerçekleştiğinde ise, bebek erkek (XY) olur. Yani, bebeğin cinsiyetinde belirleyici olan babadır (Resim 2).
İlk Yayın Tarihi: 7 Temmuz 2013 @ 21:23