Özür Dilerim

Çocuklarda Özür Dileme Kavramı

Özür dilemek, hatalı olduğunu kabul etmek, çoğu zaman yetişkinler için bile zor bir davranıştır. Durum böyleyken küçük çocuklarımızı karşımıza alıp zorla özür diletmek ne kadar doğru bir davranış olabilir? Çocuğumuz duyarlı ve düşünceli bir insan olsun, hatalarını anlasın ve ders alsın diyerek, baskı ile söylettiğimiz “özür dilerim” acaba küçük çocuğunuz için ne anlam ifade ediyor?

Çocuklar 2 ila 7 yaşları arasında benmerkezci olurlar. Empati kurmak, karşısındakinin hislerini ve bakış açısını anlamaya çalışmak onlar için zordur ve bir o kadar da gereksizdir. Özellikle günümüzde, çocuklarının her istediğini yapıp, her davranışında onu destekleyen, “Aman çocuğum eksik kalmasın, özgüveni yüksek olsun” diyen ebeveynler, çocuklarının benmerkezci davranışlarını farkında olmadan destekleyiyor olabileceklerini düşünmelidirler.

Çoğumuz, çocuğumuz hata yaptığında karşımıza alıp özür dilemesi konusunda zorlamışızdır. Küçük çocuklar, özür dilememek için suçu arkadaşına ve hatta bir oyuncağa bile atabilirler. Bu tutum, yaptıkları hataların sorumluluklarını üzerlerine almak istemedikleri için kendilerini savunma mekanizmalarıdır. Çocuklar, özür dilemek zorunda bırakıldığında, kuru kuru özür diler ve ardından bir süre sonra aynı davranışı tekrarlayabilirler. Bunun sebebi, çocuğun yaptığı hatadan ders almamasıdır. Çocukların özür dilemeyi kuru bir laf olmaktan çıkarıp, sorumluluk almakla ilişkilendirmesi gerekir.

Bazı çocuklar da sık sık özür dileyebilirler. Burada çocuk özür dilemeyi olayın kapanması için kullanır ve böylece hayatına kaldığı yerden devam edebilir.

Çocukların benmerkezci oldukları, 2 ila 7 yaşları arasında, anne ve babaların onları doğru davranışlara yönlendirmek ve hatalarından ders almalarını sağlamak için doğru hareket etmeleri etmleri çok önemlidir.

Öncelikle çocuğunuza bir davranışı benimsetmek istiyorsanız, bunu kendiniz yapmanız gerekir. Yani; ona olumlu bir örnek olmalısınız. Küçük çocuklar söylediklerimizden çok yaptıklarımızı örnek alırlar. Çocuk için annesi veya babası mükemmeldir ve eğer onlar özür dilemiyorsa veya özür diledikten sonra aynı hatayı tekrarlıyorsa, bu tutumu kendisine bir rol model olarak benimseyebilir. Örneğin; yorgun bir anınızda çocuğunuza sesinizi yükselttiniz ve özür dilemediniz veya özür dilemenize rağmen ileride bu davranışı tekrar ettiniz. Bu davranışınız, çocuğunuzun doğru davranışları pekiştirmesi için örnek olmaz. Bununla birlikte samimiyetle özür dilemeniz ve yaptığınız hatanın sorumluluğunu alarak aynı hatayı tekrar etmemeniz, çocuğunuza doğru davranışı öğreteceği gibi, kimsenin mükemmel olmadığını ve insanların zaman zaman hatalar yapabileceğini, önemli olanın hata yapmamak ve insanları kırmamak için çabalamak gerektiğini, bir hata yapıldıysa özür dilenerek telafi edilmesi gerektiğini öğretir.

Çocuğunuz yaşı sebebiyle özür dilemenin nedenini anlayamıyor olabilir. Ona hangi durumlarda özür dilenmesi gerektiğini açıklamalısınız. Örneğin birisine vurduğunda, yanlış bir söz söylediğinde, arkadaşının oyuncağına zarar verdiğinde…

Çocuğunuz, yanlış bir şey yaptığında veya söylediğinde, ona uzun uzun öğütler vermek tabiri caizse nutuk çekmek yerine, çocuğunuzun o anki duygularını anlamasına yardımcı olun. Örneğin; çocuğunuz bir arkadaşına bir sebepten dolayı kızmış ya da kıskanmış olsun ve arkadaşına kızgınlığını göstermek için oyuncağını kırmış ya da arkadaşına vurmuş olsun… “Arkadaşının oyuncağını kırdığında kızgın olduğunu anlıyorum, fakat kızgınlığını bu şekilde göstermen doğru değil. Sence başka ne yapabilirdin?” şeklinde, çocuğunuzun hislerini anlayacak ve onu da çözüme dahil olması için teşvik edecek  bir cümle kurabilirsiniz.

Aynı zamanda arkadaşının neler hissettiğini de anlamasını sağlamalısınız. “Sence arkadaşın üzgün değil midir?”

Bu sözlerinizle, çocuğunuzun hislerini anladığınızı fakat, davranışının yanlış olduğunu, duygularını başka türlü ifade etmesi gerektiğini ona gösterebilirsiniz. Aynı zamanda arkadaşı hakkında konuşarak, karşısındakilerin neler hissettiğini öğrenmesini, empati kurmasını sağlayabilirsiniz.

Çocuğunuz hatasını anlayıp özür dilediğinde ise davranışının sorumluluğunu alması için onu teşvik etmelisiniz. “Arkadaşının oyuncağını kırdığına göre, harçlıklarından kesintiler yapıp ona yeni bir oyuncak almaya ne dersin?”

Çocuğun, sözel olarak özür dilemeyi kabul etmesi iyi bir başlangıç olsa da, bunu bir telafi ile desteklemek gerekir.

Çocuğunuzun özür dilemesi için onu cezalandırmanız da yanlış bir tutumdur. Örneğin çocuğunuz misafirlerin yanında küfür etti ve özür dilemesini istediğinizde kabul etmedi. Ceza olarak odasına gönderdiniz. Çocuğunuz bir süre odada duracak ve ardından sıkıldığı için içeri gelip özür dileyerek kaldığı yerden devam edecektir. Çocuğun bu davranışı hatasını kabul etmesi değil, özür dileyerek olaydan sıyrılması ve eğlenceli olanı yapmaya devam etmesidir.

Eğer çocuğunuz özür dilemeyi ısrarla reddediyorsa, sebep olduğu hatayı siz telafi ederek ona örnek olun. Örneğin “Dilek’cim özür dilerim, kimseye vurmamamız gerekir. Ama Can duygularını ifade edemediği için böyle bir şey yaptı, bu çok yanlış.” Bu sözlerden sonra çocuğunuz yerine arkadaşı ile ilgilenerek onun kendini iyi hissetmesine odaklanın. Bu örnekte çocuğunuzun davranışını kabul etmediğinizi göstermiş olursunuz.

Eğer çocuğunuz 3 yaşından küçük ise özür dilemek yerine, hatalarını öğrenmesi ve yaptığı hatalardan sonra nasıl tutumlar sergilemesi gerektiği üzerine gitmelisiniz.

İlk Yayın Tarihi: 20 Mayıs 2016 @ 14:48