Önleyici Ebeveynlik

Arabaya binip de emniyet kemerini takmayan var mı hala? Umarım yoktur. Çünkü biliyoruz ki, kemer takmak kazaya engel olamasa da, kaza anında hayat kurtarabiliyor. Önleyici ebeveynlik derken aklıma gelen bu. Kafayı direksiyona vurup hastaneye koşmak yerine, kemeri takıp önlenebilir zararlardan korunmak…

Bu konunun önemini özellikle kendi oğlum büyürken fark ettim.  Bebeklik, sınır koyma veya duygusal gelişim konularında ne zaman elime yeni ve faydalı bir bilgi geçse, keşke bunu daha önce bilseydim derken buldum kendimi. Daha farklı davransaydım, hayatımız çok daha kolay olabilirdi diye düşündüğüm anlar oldu. Belki kendi anne babalarımızın zaman zaman ‘Şimdiki aklım olsa seni çok farklı büyütürdüm.’ demesinin altında yatan da budur. Bana danışan ailelerle ilgili hissim de benzer. Okula başladığı gün, ağlarken yabancı bir ortamda yalnız bırakıldığı için okula gitmeyi reddeden bir çocuğun ailesi, “keşke okula başlamadan size gelseymişiz” dediğinde mesela… Veya tuvalet eğitimine zorlandığı için kakasını tutan bir çocuğun annesiyle konuşurken. Önleyici ebeveynlik, öngörebildiğimiz sorunların oluşmaması için gereken ana baba becerini öğrenmek bana göre. Bu yüzden bir nevi emniyet kemeri. Sorun ortaya çıkıp hayatlarımızı olumsuz yönde etkilemeden önce yapabileceklerimiz.

Çocuklarımızla bu tarz bir ebeveynlik ilişkisi deneyimlemek için önce onların içinden geçtikleri süreci tanımak ve ihtiyaçlarını anlamak gerekiyor. Günümüzde çoğu aile, 2 yaş döneminin sıkıntılı bir zaman olduğundan haberdar örneğin. Bu konudaki birçok yazı, bu dönemi bir sorun olarak yansıtsa da, 2 yaş civarındaki çocuğunuz aslında muhteşem bir gelişim yaşamakta. Kontrol edemediği öfkesiyle ve bitmeyen hayır’larıyla gününüzü zor ediyor olabilir. Ancak, birey olabilmesinin, kendi tercihlerini ve sınırlarını keşfetmesinin yolu bu karşı çıkışlarından geçiyor. Biz ebeveynler olarak çocuklarımızın içinden geçtiği dönemleriyle ilgili bilgi sahibi olursak, zor günlerde nasıl davranmamız gerektiğini de öğrenmeye motive olabiliriz. Böylece, çocuklarımızın büyümesi, sancılı ve bitmesini beklediğimiz bir süreç olmaktansa, keyfine varabildiğimiz güzel anılarla dolu olabilir.

Çocukların düşünme, öğrenme şekilleri, zihinsel yapıları biz yetişkinlerden oldukça farklı. Bu yüzden mesela, biz canavarların var olmadığını bilirken, onlar korkabiliyor. Ne kadar mantıklı açıklamalar getirsek de, ikna olmayabiliyorlar. Bize çok saçma görünen bu korkunun, aslında yeni yeni var oldukları hayattaki tecrübesizlikleri ile ilgili olduğunu bilsek mesela, veya korkuyla başa çıkma gibi yaşamda çok işlerine yarayacak bir beceri edinmekte olduklarını… O zaman da canavar korkusu bize saçma ve mantıksız gelir miydi? Önleyici ebeyevnlik yaklaşımı aslında çocuklarımızı tanımaktan, içinden geçtikleri gelişim süreçlerinin, zihinsel ve duygusal becerilerinin farkında olmaktan ve bunları geliştirebilmeleri için onlara destek olmanın yollarını öğrenmekten ibaret. Çocukların ihtiyaçlarını anlayabildiğimiz zaman, huzurla büyümelerine de yardımcı olabiliriz.

Bu açıdan baktığımızda, sorun diye tanımladığımız pek çok çocuk davranışının aslında sorun değil, normal gelişim basamakları olduğunu anlayabiliriz. Korkular, kardeş kıskançlığı, okula adaptasyon gibi, sanki çocukların sorunu olduğunu düşündüğümüz pek çok konu, aslında hayatı öğrenmenin adımları. Asıl sorun, biz yetişkinlerin kendi büyümüş düşünme tarzımızla çocukların duygu ve düşüncelerini anlayamamız veya anlasak da nasıl destek olacağımızı bilememiz. Çocukların yaşadıkları zor öğrenme süreçlerinde, destekleyici bir ebeveynlik veremediğimizde çocukların da, bizlerin de zorlandığını görüyoruz. Bunun önüne geçmenin en kolay yolu, emniyet kemerlerimizi takmak. Nasıl ki çocuğumuz hasta olmasa da düzenli çocuk doktoru ziyaretlerini ihmal etmiyorsak, doğumdan itibaren düzenli çocuk psikoloğu veya ebeveyn danışmanlığı desteği almanın, bir çocuk büyütürken gerekli olduğunu düşünüyorum.

Ergenliğe kadar her çocuk belli gelişim basamaklarını adım adım çıkar. Her adım kendine özgü ve gelişim için oldukça gereklidir. Bir anda kendinizi yeni bir dönemin içinde hazırlıksız bulmaktansa, alacağınız destek ile sizi nelerin beklediğini, çocuğunuza bu süreçte nasıl davranarak destek olabileceğinizi önceden öğrenebilir, kendinizi hazırlayabilirsiniz. Çocuğunuzun büyürken sizin desteğinize ihtiyacı var. Her çocuk elbet bir şekilde büyür, ancak bu sürecin keyifle geçmesinde ve psikolojik sağlığı yerinde bireyler olarak büyümelerinde biz ebeveynlerin sorumluluğu çok büyük.

İlk Yayın Tarihi: 21 Eylül 2016 @ 17:02